Tổng phụ 0₫
Đau thần kinh tọa: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán & điều trị
Đau thần kinh tọa là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau lan từ thắt lưng xuống chân, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống. Bệnh thường gặp ở người trong độ tuổi lao động và có thể tiến triển nặng nếu không được nhận diện, chẩn đoán và điều trị đúng cách. Bài viết dưới đây giúp bạn hiểu rõ bản chất đau thần kinh tọa, nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, phương pháp chẩn đoán – điều trị và cách phòng ngừa tái phát theo khuyến cáo y khoa.
1. Đau thần kinh tọa là gì?
Đau thần kinh tọa (Sciatica) hay còn gọi là đau thần kinh hông to, là tình trạng đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa — từ vùng thắt lưng lan xuống mông, mặt ngoài đùi, cẳng chân, mắt cá và các ngón chân.
Thông thường, bệnh chỉ ảnh hưởng một bên chân và gặp nhiều nhất ở người trong độ tuổi 30–50 tuổi.
Nguyên nhân phổ biến nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, gây chèn ép lên rễ thần kinh.
2. Nguyên nhân thường gặp
- Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng (thường ở mức L4-L5 hoặc L5-S1).
- Thoái hóa cột sống, trượt đốt sống, hẹp ống sống.
- Ít gặp hơn: lao cột sống, viêm – u đốt sống, chấn thương, mang thai.
- Dấu hiệu nhận biết
- Đau lan dọc từ thắt lưng xuống chân, có thể đau âm ỉ hoặc dữ dội.
- Tăng đau khi ho, hắt hơi, rặn, giảm khi nghỉ ngơi.
- Có thể tê bì, yếu cơ chân, khó cúi, khó đứng lâu.
- Một số người không đau lưng, chỉ đau lan dọc chân.
- Nghiệm pháp Lasègue dương tính (đau tăng khi nâng chân duỗi thẳng).
Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh có thể gặp tình trạng yếu cơ, giảm khả năng vận động hoặc rối loạn tiểu tiện — đây là dấu hiệu cần được thăm khám và xử trí kịp thời.
4. Chẩn đoán
- Khám lâm sàng xác định hướng đau, phản xạ gân xương, sức cơ.
- Cận lâm sàng:
- MRI cột sống thắt lưng: xác định vị trí thoát vị, chèn ép.
- X-quang: loại trừ trượt đốt sống, tổn thương xương.
- Điện cơ: đánh giá tổn thương rễ thần kinh.
5. Điều trị
🔸 Điều trị nội khoa (đa số trường hợp)
- Nghỉ ngơi: nằm giường cứng, tránh ngồi – đứng lâu, không mang vác nặng.
- Thuốc:
- Giảm đau
- Chống viêm
- Giãn cơ
- Giảm đau thần kinh
- Tiêm corticosteroid ngoài màng cứng
🔸 Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng
- Kéo giãn cột sống, tập cơ lưng – cơ bụng.
- Bơi lội, yoga hoặc treo xà đơn nhẹ nhàng.
- Đeo đai lưng hỗ trợ khi đi lại hoặc ngồi lâu.
🔸 Can thiệp & phẫu thuật
- Can thiệp tối thiểu: sóng cao tần, tạo hình nhân đĩa đệm.
- Phẫu thuật: khi điều trị nội khoa thất bại hoặc có chèn ép nặng (liệt chi dưới, hội chứng đuôi ngựa,..), teo cơ.
6. Theo dõi & phòng ngừa tái phát
- Giữ tư thế cột sống đúng, tránh cúi gập, xoay vặn đột ngột.
- Không ngồi hoặc đứng quá lâu.
- Tập thể dục đều đặn – đặc biệt là bơi lội, yoga, giãn cơ lưng.
- Sau phẫu thuật nên mang đai lưng 1 tháng đầu khi đi lại.
7. Câu hỏi thường gặp
Đau thần kinh tọa được xem là mạn tính khi triệu chứng kéo dài trên 3 tháng, dù đã áp dụng các biện pháp điều trị bảo tồn. Trường hợp này cần được đánh giá lại nguyên nhân và chiến lược điều trị.
Có. Thoái hóa cột sống, gai xương hoặc hẹp ống sống có thể gây chèn ép rễ thần kinh tọa, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi.
Người bệnh nên đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt khi gặp một hoặc nhiều dấu hiệu sau:
Đau lan từ thắt lưng xuống chân kéo dài trên 1–2 tuần và không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi.
Đau ngày càng tăng, đau dữ dội hoặc đau nhiều về đêm.
Xuất hiện tê bì, yếu cơ, giảm sức cơ ở chân hoặc bàn chân.
Khó đi lại, đứng không vững, dễ vấp ngã.
Có dấu hiệu rối loạn tiểu tiện hoặc đại tiện (bí tiểu, tiểu không tự chủ).
Tê vùng yên ngựa (vùng sinh dục – hậu môn).
Đau xuất hiện sau chấn thương, tai nạn hoặc té ngã.
Đau tái phát nhiều lần, ảnh hưởng rõ đến sinh hoạt và công việc.
👉 Việc thăm khám sớm giúp xác định chính xác nguyên nhân, ngăn ngừa biến chứng thần kinh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, an toàn.
Giai đoạn cấp (đau nhiều, sưng viêm): nên chườm lạnh trong 24–48 giờ đầu.
Giai đoạn sau: chườm ấm giúp giãn cơ, giảm co thắt và cải thiện tuần hoàn.
Nên tham khảo ý kiến nhân viên y tế để lựa chọn phù hợp.
Xoa bóp, bấm huyệt có thể giúp giảm đau và thư giãn cơ nếu thực hiện đúng kỹ thuật và đúng chỉ định. Tuy nhiên, không nên tự ý bấm huyệt khi chưa được thăm khám, đặc biệt nếu có tê yếu hoặc nghi ngờ chèn ép nặng.
Có thể. Đau, tê hoặc hạn chế vận động vùng thắt lưng – hông có thể gây khó chịu khi sinh hoạt. Việc điều trị và phục hồi đúng cách sẽ giúp cải thiện tình trạng này.
8. Kết luận
Đau thần kinh tọa phổ biến và phần lớn tự cải thiện với chăm sóc bảo tồn (vận động – bài tập – thuốc hợp lý). Nhận diện sớm dấu hiệu nguy hiểm và trao đổi với bác sĩ nếu triệu chứng kéo dài/tiến triển sẽ giúp bạn phục hồi tốt và an toàn.
Tài liệu tham khảo
- Bộ Y tế. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp, 2020.
- Van Tulder M, Peul W, Koes B. Sciatica: What the rheumatologist needs to know. Nat Rev Rheumatol. 2010;6(3):139–145.
- UpToDate: Lumbosacral radiculopathy – Pathophysiology, diagnosis, and management.
